ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ
Η γη αρχίζει να πρασινίζει για τα καλά, καθώς φυτρώνει το κριθάρι. Οι μεγάλες γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς πλησιάζουν, ενώ η νηστεία του Σαραντάμερου μας προετοιμάζει να δεχτούμε το μήνυμά τους με καθαρή καρδιά. Με τις γιορτές έρχονται και τα πρώτα γεννητούρια των ζωντανών, αρνιά και ρίφια. Το πρώτο πρόβειο γάλα, «η κλώστρα», που είναι πλούσιο σε λίπη και πρωτεΐνες, θα βραστεί και θα σουρωθεί για να μείνει στο τέλος η πωρτογαλιά (<πρωτογαλιά) για να προσφερθεί πασπαλισμένη με ζάχαρη, ως εκλεκτό γλύκισμα. Τα παλιότερα χρόνια, οι περισσότεροι στο Χωριό τα Χριστούγεννα έσφαζαν ένα μικρό χοιρινό για να περάσουν τις γιορτές. Την παραμονή των Χριστουγέννων, τη νύχτα μετά την εκκλησιά, η οικογένεια θα κάτσει γύρω από το τραπέζι και η νοικοκυρά θα σερβίρει βραστή κότα σούπα. Καθώς πιάνει το κρύο πάντα στο φανάρι θα υπάρχει λίγη τζιλαδιά, εκλεκτός μεζές για ένα γιοματάρι από το σώσμα.
Το φθινόπωρο στα περιβόλια φύτευαν σπανάκι, σέσκουλα, ραπανάκια, μαρούλια και κρεμμυδάκια. Τα άλλα λαχανικά, όπως το κουνουπίδι και τα λάχανα, τα αγόραζαν από τους περιβολάρηδες.
Σπανακόρυζο
Καθαρίζουμε το σπανάκι από τα κίτρινα φύλλα και το κόβουμε στη μέση αν είναι μακρύ. Τσιγαρίζουμε ένα ψιλοκομμένο κρεμμύδι, ρίχνουμε το σπανάκι και το γυρίζουμε μερικές φορές να μαραθεί κι αυτό. Προσθέτουμε την πάστα διαλυμένη σ’ ένα ποτήρι νερό, αλάτι και πιπέρι, και τ’ αφήνουμε να βράσει σε σιγανή φωτιά. Προσθέτουμε τότε, αν χρειαστεί, ένα ποτήρι νερό και μόλις πάρει βράση και το ρύζι.
Στη νηστεία του Σαραντάμερου έτρωγαν πολλά ψάρια της τράτας, επειδή αρκετοί νέοι συμμετείχαν στο τράβηγμά της στη στεριά και έπαιρναν την αμοιβή τους από τον ψαρά σε είδος. Στα πανηγύρια και στις γιορτές που έπεφταν μέσα στη νηστεία του Σαραντάμερου (η νηστεία αρχίζει στις 14 Νοεμβρίου, του Αγ. Φιλίππου, και τελειώνει στις 24 Δεκεμβρίου, την παραμονή των Χριστουγέννων) και που δεν έτρωγαν κρέας αλλά ψάρι, έφτιαχναν μουγγρί πηχτή. Το μουγγρί είναι ένα παχύ ψάρι, σαν το χέλι, με κάτασπρο κρέας.
Μουγγρί πηχτή
Κόβουμε το μουγγρί κομμάτια (μουρέλλα) και το βράζουμε μαζί με κρεμμύδια και σέλινο σε λίγο νερό, τόσο όσο να το σκεπάζει, προσθέτοντας αλάτι και πιπέρι. Καταλαβαίνουμε ότι το μουγγρί είναι έτοιμο όταν το πιάσουμε από το φτερό του και αυτό ξεκολλάει. Αφαιρούμε το σέλινο, βγάζουμε το μουγγρί και το βάζουμε σε μια σκουτέλα. Το ζουμί το βράζουμε για λίγο ακόμα ώστε να γίνει πιο πηκτό και μ’ αυτό καλύπτουμε τα μουρέλλα, προσθέτοντας και μπόλικο λεμόνι. Όταν κρυώσει το ζουμί, πήζει και γίνεται πηχτή.
Χοιρινό παστό με πατάτες ή ρύζι
Αποβραδίς βγάζουμε από τη μπρουνιά ένα μεσίκλι (ένα κομμάτι από το παστό χοιρινό) και το βάζουμε όλη τη νύχτα στο νερό να ξαρμυρίσει. Την άλλη μέρα το βάζουμε στο καζάνι και το καβουρντίζουμε μ’ ένα ψιλοκομμένο κρεμμύδι. Προσθέτουμε τον πελτέ διαλυμένο στο νερό και όταν γίνει το κρέας ρίχνουμε πατάτες ή ρύζι.
Το φαγητό αυτό γίνεται και με φρέσκο κρέας.
Το χειμώνα το Σάββατο που έφτιαχναν το ψωμί βαστούσαν λίγο ζυμάρι και έφτιαχναν πούλους με το κρέας. Τον πούλο με το κρέας τον έτρωγαν τις Κυριακές και στις γιορτές του χειμώνα.
Πούλος με κρέας
«Κάναμε και πούλους με κρέας. Βάζαμε λίη ζύμη, την ανοίγαμε λίο και μετά έχουμε το κρέας το παστό, το χερνό, στο νερό βάλει απ’ τη πρωτύτερη μέρα και το τυλίομε μεσ’ στη ζύμη και το ψήνουμε. Αυτό λέγεται πούλος». (Περιγραφή του πούλου από θερμιώτισσα από το αρχείο του Μ. Χίου)
Τσικουλάτο
Σε μια κούπα κτυπάμε τον κρόκο ενός αυγού με ζάχαρη μέχρι να ασπρίσει και προσθέτουμε γάλα.
Μπορούμε να προσθέτουμε και μια κουταλιά κακάο για να φύγει η αυγουλίλα. Παλιότερα αρωμάτιζαν το τσικουλάτο με φασκόμηλο ή τριμμένη κανέλα. Το τσικουλάτο το ’διναν στα παιδιά όταν ήταν άρρωστα για να δυναμώσουν.
Στις γιορτές έφτιαχναν και γλυκά, ξηροτήγανα, τηγανίτες με το μέλι, λουκουμάδες, μελομακάρουνα και κουραμπιέδες με τη γλίνα (κουραμπιέδες που για να τους φτιάξουν χρησιμοποιούσαν αντί για βούτυρο από πρόβειο γάλα, τη γλίνα, δηλαδή το λίπος του χοιρινού που είχαν κάνει σύγλινο).
Ξεροτήγανα
Σε μια λεκάνη βάζουμε 2 1/2 κιλά αλεύρι, ένα κουταλάκι σόδα (ή καλύτερα μπέικιν πάουντερ), 3 αυγά χτυπημένα με 2 κουταλιές ζάχαρη και τα ζυμώνουμε μέχρι να γίνουν μια σφικτή ζύμη. Την αφήνουμε λίγη ώρα και την ανοίγουμε σε πολύ λεπτά φύλλα. Κόβουμε τα φύλλα σε λουρίδες πλάτους όσο δύο δάχτυλα και σχηματίζουμε κύκλους ή τις δένουμε κόμπους ή φιόγκους και τις ρίχνουμε σε καυτό λάδι να ξεροτηγανισθούν. Σερβίρουμε τα ξεροτήγανα με μέλι, κοπανισμένα καρύδια ή αμύγδαλα, σουσάμι και κανέλα.
Μπορούμε όμως και να τα μελώσουμε όπως τα μελομακάρουνα. Βάζουμε στο καζάνι μέλι, νερό και ζάχαρη και το βάζουμε στη φωτιά να πάρει μερικές βράσεις. Αφού το ξαφρίσουμε, βουτάμε τα ξεροτήγανα μέσα στο σορόπι για λίγο. Όταν τα βγάζουμε τα πασπαλίζουμε με κοπανισμένα καρύδια ή αμύγδαλα, σουσάμι και τριμμένη κανέλα.
Από το Ημερολόγιο έτους 2009 του Συνδέσμου Δρυοπιδέων